Pijn bij het vrijen

Pijn bij het vrijen is een van de meest voorkomende seksuele problemen, vooral onder vrouwen. Pijn bij het vrijen is nooit iets wat er gewoon bij hoort. Seks hoort plezierig en pijnloos te zijn.

Vrijen met pijn kan ertoe leiden dat je steeds minder kan genieten van seks of zelfs helemaal geen seks meer wilt hebben. Wanneer je pijn ervaart, is het altijd raadzaam om hier iets aan te doen.

Dit kan via een huisarts, seksuoloog of online zelfhulp programma (anoniem).

Deze pagina geeft informatie over:

klachten die horen bij pijn bij het vrijen
hoe vaak pijn bij het vrijen voorkomt
oorzaken
mogelijke oplossingen

Klachten die horen bij pijn met vrijen

We spreken van pijn bij het vrijen als je voor, tijdens of na de seks pijn voelt:

sommige vrouwen ervaren pijn bij penetratie: wanneer de penis of een vinger in de vagina gaat
sommige vrouwen ervaren al pijn bij lichte aanraking van de vagina of schaamlippen
sommige vrouwen ervaren een branderig gevoel tijdens of na de seks
sommige vrouwen voelen pijn wat dieper, in hun onderbuik

Soms houdt de pijn ook na het vrijen nog enige tijd aan. Er zijn ook vrouwen bij wie de pijn vrijwel de hele dag aanhoudt. Zij voelen bijvoorbeeld een branderige, schurende pijn bij het zitten of het fietsen.

Pijn bij seks wordt ook wel dyspareunie genoemd en het zorgt er vaak voor dat vrouwen zich meer gespannen gaan voelen tijdens het vrijen. De angst voor de pijn kan gaan zorgen voor verkramping en spanning, waardoor de pijn op den duur vaak erger wordt.

Hoe vaak komt pijn bij het vrijen voor

Hoewel pijn met seks nooit normaal zou moeten zijn, komt het bij vrouwen relatief veel voor. Bijna een kwart van de vrouwen heeft er wel eens last van (gehad). Een kleiner deel, ongeveer 1 op de 20 vrouwen, ervaart regelmatig pijn tijdens de seks.

Oorzaken van pijn bij het vrijen

Waarom heb ik pijn bij het vrijen? Waarom doet penetratie pijn? Of waarom ervaar ik pijn tijdens de seks? Pijn bij het vrijen kan verschillende oorzaken hebben, die zowel fysiek als mentaal kunnen zijn. Soms speelt er een combinatie van factoren die elkaar versterken.

Niet alleen vrouwen, maar ook mannen ervaren soms pijn bij het vrijen. Bij mannen heeft het meestal een lichamelijke oorzaak, zoals een schimmelinfectie, soa of huidaandoening. Bij vrouwen is er vaker sprake van een wisselwerking tussen fysieke en mentale oorzaken.

De meest voorkomende oorzaken van pijn bij het vrijen zijn:

te weinig opgewonden zijn
een ontsteking of huidaandoening
problemen met de bekkenbodem
vaginisme
operaties of littekenweefsel
spanning of angst voor pijn als versterkende factor

De verschillende oorzaken worden hieronder verder toegelicht.

Mogelijke oorzaak: onvoldoende opgewonden zijn

Vaak wordt pijn bij het vrijen veroorzaakt doordat de vrouw nog niet voldoende opgewonden en vochtig is om penetratie op een prettige manier te ervaren.

Wanneer een vrouw opgewonden raakt, wordt de vagina vochtig, raken de schaamlippen beter doorbloed en zwellen deze op. Hierdoor ontstaan er een soort natuurlijke ‘stootkussentjes’. Wanneer een vrouw nog niet voldoende opgewonden is, dan ontbreken deze natuurlijke beschermingsmechanismen en kan penetratie pijnlijk zijn. Ook kan het zijn dat de bekkenbodemspier dan niet voldoende ontspant.

Moeite hebben met opgewonden raken kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

- tijdsdruk, stress, of onvoldoende ontspanning
- onzekerheid of schaamte
- verminderde seksdrive
- hormonale schommelingen (bijvoorbeeld door de overgang of zwangerschap)
- aangeleerde overtuigingen over seks (dat het vies of schaamtevol is)
- een eerdere negatieve seksuele ervaring
- angst dat het pijn zal doen, wat weer kan zorgen voor spanning en onvoldoende opwinding

Mogelijke oorzaak: een ontsteking of huidaandoening

Omdat pijn bij het vrijen soms een complexe oorzaak kan hebben, waarbij fysieke en mentale factoren op elkaar inwerken, is het goed om eerst uit de sluiten dat de pijn bij de seks geen directe fysieke oorzaak heeft.

Soms kan pijn bij het vrijen bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een ontsteking of een huidprobleem. Daarbij kun je denken aan:

- bacteriële infectie of schimmelinfectie
- blaasontsteking
- dunne, droge of geïrriteerde huid
- toegenomen droogheid (bijvoorbeeld door de overgang of wanneer je borstvoeding geeft)

Soms is er sprake van een combinatie van factoren. Als je eerder bijvoorbeeld pijn hebt gehad door een huidirritatie, dan kan die ervaring ervoor zorgen dat je vervolgens minder goed kan ontspannen bij het vrijen.

Mogelijke oorzaak: problemen met de bekkenbodem

Bij het kunnen genieten van seks, speelt de bekkenbodem een belangrijke rol. De bekkenbodem is een soort hangmat van spieren en bindweefsel onderin het bekken. Het is een ingenieus samenspel van spieren, dat er onder andere voor zorgt dat je je vagina, anus en plasgaatje kunt aanspannen en ontspannen. De bekkenbodem werkt nauw samen met je stressregulatie en ademhaling.

De bekkenbodem (deels) aanspannen en ontspannen gebeurt meestal niet bewust. Het komt echter veel voor dat vrouwen hun bekkenbodem onbewust te vaak of te strak aanspannen.

Wanneer de bekkenbodem teveel op spanning wordt gezet wordt het moeilijker om de bekkenbodem nog goed te ontspannen. Dit heet bekkenbodemhypertonie en kan klachten geven zoals urineverlies en pijn bij het vrijen.

Bekkenbodemklachten kunnen veroorzaakt worden door stress, maar bijvoorbeeld ook door (sport)blessures, ontlastingsproblemen, of een bevalling.

Mogelijke oorzaak: vaginisme

Soms is de bekkenbodem zo gespannen dat het onmogelijk wordt om nog iets in de vagina in te brengen. Vrijen met penetratie lukt dan niet en ook een vinger of tampon blijkt dan soms onmogelijk. Dit heet vaginisme.

Vaginisme is een vorm van pijn bij het vrijen waarbij penetratie niet mogelijk is. Probeer je dat toch, dan doet dit vaak pijn. Zo’n zes procent van de vrouwen heeft last (gehad) van vaginisme. Drie procent heeft dat regelmatig tot vaak. Sommige vrouwen hebben er hun hele leven last van. Bij sommigen speelt het in een bepaalde periode op. Het is ook mogelijk om in de ene situatie wel een vaginistische reactie te krijgen en in de andere niet. Zo komt het voor dat vrouwen het bijvoorbeeld wel hebben bij medisch lichamelijk onderzoek, maar niet bij vrijen of andersom.

Mogelijke oorzaak: operaties of littekenweefsel

Bevallingen of operaties in en om de vagina kunnen littekenweefsel veroorzaken. Dit kan zorgen voor pijnklachten bij de seks. Deze klachten kunnen tijdelijk zijn en zich beperken
tot de genezingsfase. Het kan echter ook zijn dat deze klachten langduriger van aard zijn en niet vanzelf verdwijnen.

Mogelijke oorzaak: spanning of angst voor pijn als versterkende factor

Wat de oorzaak van pijn bij het vrijen ook is, de angst voor pijn is vaak een versterkende factor.

Deed het de laatste keer pijn, dan is de kans groot dat je de volgende keer wat meer gespannen bent. Hierdoor zullen de bekkenbodemspieren nog wat meer aanspannen en kan vrijen pijnlijk(er) worden. De vagina wordt dan niet vochtig genoeg, de schaamlippen zwellen niet voldoende op, de bekkenbodemspieren spannen zich aan, waardoor penetratie onprettig voelt of zelfs onmogelijk is. Probeer je het toch, dan doet het pijn.

De volgende keer kan de spanning of angst dat het weer pijn zal doen, de zin in seks doen verminderen. Je belandt hierdoor in een vicieuze cirkel die de pijn bij het vrijen in stand houdt. Sommige vrouwen gaan om die reden seks maar liever helemaal vermijden.

Pijn bij het vrijen oplossen

Wat te doen bij pijn bij het vrijen? Wat zijn oplossingen voor pijn bij he vrijen? En hoe voorkom ik pijn tijdens of na de seks?

Het oplossen van het probleem begint bij het vaststellen van de oorzaak (of wellicht een combinatie van oorzaken). Vervolgens zijn er een aantal adviezen die kunnen helpen bij het oplossen van het probleem:

bijt niet door (seks hoort geen pijn te doen)
zorg voor voldoende opwinding en ontspanning
focus op seks die geen pijn doet
ga naar de huisarts
praat erover
schaam je niet
zorg goed voor je vagina
neem de tijd om weer vertrouwen te krijgen

De verschillende adviezen worden hieronder verder toegelicht.

Mogelijke oplossing: bijt niet door

Ga er nooit vanuit dat pijn bij het vrijen erbij hoort en probeer niet ‘door te bijten’. Vrijen hoort pijnloos te zijn en vrijen met pijn kan de angst voor pijn doen toenemen en de problemen verergeren. Dan kom je in een negatieve spiraal en wordt je associatie met seks steeds minder fijn. Stop als je pijn ervaart en ga op zoek naar oplossing en verbetering.

Mogelijke oplossing: zorg voor voldoende opwinding

Wanneer een vrouw opgewonden raakt, zwellen de schaamlippen op en wordt de vagina vochtig. Dit vocht zorgt ervoor dat de vagina gladder is waardoor de penis beter naar binnen kan glijden. Onvoldoende opwinding zorgt voor stroefheid en dit kan uiteindelijk mogelijk wondjes of pijn veroorzaken. Die wondjes kunnen de volgende keer weer pijnlijk worden waardoor het probleem zichzelf in stand houdt.

Een vrouw heeft vaak wat meer tijd nodig voordat ze klaar is voor geslachtsgemeenschap. Neem dus voldoende tijd om opgewonden te raken. Naast voldoende tijd en ontspanning, kan het gebruiken van glijmiddel soms ook helpen om te zorgen dat de vagina gladder is. Glijmiddel alleen is echter nooit de oplossing! Voldoende opwinding, tijd en ontspanning zijn daarbij zeker ook van belang.

Mogelijke oplossing: focus op seks die geen pijn doet

Ervaar je pijn bij penetratie, zie dan een tijdje helemaal af van penetratie. Het is belangrijk dat het lichaam en het brein de link tussen vrijen en pijn verbreken. DIt kan door en tijdje zo pijnloos mogelijk seks te hebben. Vrij zonder penetratie op manieren die wel fijn zijn en genot bezorgen. Gebruik vingers, mond of hulpmiddelen. Focus op wat wel prettig voelt. Zorg voor ontspanning. Neem de tijd om opgewonden te raken en forceer niets.

Mogelijke oplossing: ga naar de huisarts

Het is raadzaam om bij pijnlijke seks naar de huisarts te gaan, zodat deze kan bepalen of er een directe fysieke oorzaak is. Waar mogelijk kan een huisarts deze dan behandelen. Eventueel kan een huisarts doorverwijzen naar een andere specialist, zoals een een dermatoloog, bekkenbodemfysiotherapeut of seksuoloog.

Mogelijke oplossing: praat erover

Communicatie met je partner is essentieel. Leg de situatie uit en vraag om begrip en geduld. Werk samen om het plezier in het vrijen terug te laten komen.

Mogelijke oplossing: schaam je niet

Schaam je nooit om hulp te zoeken. Het probleem wordt vaak erger als je probeert het te forceren. Met professionele hulp kun je het vaak heel goed verhelpen en weer genieten van seks, met of zonder penetratie.

Mogelijke oplossing: zorg goed voor je vagina

Zorg goed voor je vagina en vulva door een goede (en niet te rigoureuze) hygiëne. Vermijd daarbij irriterende stoffen:

- Het is belangrijk om de vagina dagelijks (maar niet vaker dan 1x per dag) voorzichtig te wassen met lauw water en zonder zeep of andere wasproducten
- Middelen speciaal ontwikkeld voor de vagina zijn vaak onnodig en irriterend en veroorzaken veel van de problemen die ze beloven op te lossen
- Droog met een zachte handdoek en draag ademend ondergoed dat niet te strak zit
- Vermijd waar mogelijk inlegkruisjes en synthetisch ondergoed
- Eet voldoende vezels, drink genoeg water, beweeg en ga naar de wc als je moet, om onnodige spanning op de bekkenbodem te voorkomen
- Gebruik wc papier (voorzichtig) zonder parfum
- Check tijdens stressvolle dagen af en toe of je de bekkenbodem niet onbewust aangespannen houdt

Mogelijke oplossing: neem de tijd om weer vertrouwen te krijgen

Ook bij lichamelijke oorzaken kan (soms onbewust) toch een negatieve beleving ontstaan bij het vrijen. Zelfs wanneer de oorzaak lichamelijk is kan het daarom zinvol zijn om (ook) aandacht te besteden aan de mentale kant van de seksualiteitsbeleving. Dit zorgt ervoor dat, zodra een lichamelijke oorzaak is verholpen, een positieve ervaring wordt bespoedigd en het probleem langdurig kan worden verholpen.

Overweeg online hulp (anoniem)

Veel mensen ervaren wel eens pijn bij het vrijen, en met de juiste hulp kan dat vaak ook weer goed verholpen worden.

Mocht je pijn bij het vrijen liever anoniem willen oplossen, denk dan bijvoorbeeld aan online zelfhulp, zoals het Beter Intiem programma van seksuoloog Eveline Stallaart. Daarbij kun je via online video’s en oefeningen zelf werken aan verbetering.

Wanneer hulp inroepen van een seksuoloog

Wellicht heb je zelf al geprobeerd om oplossingen te vinden voor de pijn bij het vrijen die je ervaart. Soms lukt dat niet alleen. Een seksuoloog kan dan daarbij helpen. Om te bepalen of het inschakelen van psychologische hulp zinvol is, kun je de volgende vragen beantwoorden:

Belemmert het probleem je seksleven of relatie?
Zorgt het voor angst, schaamte, wanhoop of frustratie?
Heb je geprobeerd het probleem op te lossen, maar lukt het (nog) niet?

Wanneer je deze vragen met ‘ja’ beantwoordt, kan hulp van een seksuoloog nuttig zijn.

Wat doet een seksuoloog

Een seksuoloog is een arts of psycholoog die gespecialiseerd is in problemen op het gebied van seks en/of relaties. Een seksuoloog zal samen met met de client bespreken wat het probleem is en vervolgens samen in een serie gesprekken werken aan mogelijke oplossingen.

Hoe ziet hulp door een seksuoloog eruit

Hulp bij seksuele problemen begint meestal met een intake-sessie bij de seksuoloog. Tijdens de intake worden een aantal vragen besproken om seksuele problemen, oorzaken en andere relevante zaken te identificeren.

Openheid, eerlijkheid en onderling vertrouwen zijn hierbij van groot belang. Deze informatie vormt namelijk de basis voor de hierop volgende behandelingen. Hoe relevanter de informatie die je tijdens de intake kunt delen met de seksuoloog, hoe beter en doeltreffender deze kan helpen met het oplossen ervan.

Na het identificeren van het seksuele probleem zal er een behandeltraject worden voorgesteld. Vaak bestaat deze uit een aantal gesprekken. Hierdoor ontwikkel je nieuwe manieren van denken, voelen en omgaan met bepaalde ervaringen en situaties. Het kan ook zijn dat je daarbij ‘huiswerk’ krijgt om tussentijds zelf mee aan de slag te gaan. De behandling die een seksuoloog kiest, hangt af van het probleem, de persoonlijkheid en de situatie.